scroll

Κυριακή 30 Ιουνίου 2013

Ο μύθος ως ...παραμύθι σήμερα

Έχω ασχοληθεί και παλαιότερα με λέξεις οι οποίες σήμερα έχουν λάβει εντελώς αντίθετη ή διαφορετική σημασία, από αυτή που πραγματικά έχουν.
Αν έπρεπε να ορίσω "σημαιοφόρο" αυτών των εννοιών, δικαιωματικά τη θέση θα έπαιρνε η λέξη "μύθος". Γιατί θα το έκανα αυτό, θα φανεί αμέσως παρακάτω.

Όταν ακούμε "μύθος", αμέσως ταυτίζουμε με την έννοια του αναληθούς και του ψεύδους. Με μια πληροφορία φανταστική. Είναι όμως έτσι;

Η απάντηση είναι ένα τεράστιο όχι. Η λέξη έχει την έννοια της ομιλιάς άνευ έργου, της διήγησης, του λόγου. Δεν παραπέμπει στην πληροφορία αν αυτός ο λόγος είναι αληθής ή ψευδής, στην πρώτη της ανάγνωση τουλάχιστον. Γιατί μετά την ανάλυσή της ετυμολογικά και με βάση τα άγια πρωτότυπα της ελληνικής γραμματείας θα δούμε πως η πληροφορία ουσιαστικά αν και συμβολική, είναι αληθής.

"Μύθος" εκ του "μύω" και την κατάληξη -θος. "Μύω" σημαίνει "κλείω", ενώ η κατάληξη προέρχεται από το "θέω" το οποίο σημαίνει "τρέχω". Αντιλαμβανόμαστε αμέσως πως ο μύθος είναι ένας "κλειστός" και συμβολικός λόγος. Μια πληροφορία η οποία διαβιβάζεται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά. Κάποτε γραφή δεν υπήρχε.

Στον "Κριτία" ο Πλάτωνας είναι σαφής:
"Μύθου μεν σχήμα έχων λέγεται, το αληθές εστί".
Ο Αριστοτέλης επίσης σαφέστατος στο "Μετά τα φυσικά":
"Παραδέδοται παρά των αρχαίων και παμπαλαίων, εν μύθου σχήματι, καταλελειμμένα τοις ύστερον".

Την εξήγηση τού γιατί θα πρέπει η μεταφορά μιας πληροφορίας μέσω του λόγου από γενιά σε γενιά, να γίνεται "κλειστά" και συμβολικά, τη δίνει ο Γ. Μυστριώτης στη "Μεγάλη Ελληνική Γραμματολογία":

"Ο μύθος δεν δύναται να γίνει καταληπτός εαν υπερβαίνει τας δυνάμεις της μνήμης. Δια τούτο πρέπει να είναι ευμνημόνευτος".

Εγώ να προσθέσω, πως ακόμα και όταν η εποχή της γραφής και καταγραφής έφτασε, η αρχέτυπη πληροφορία συνέχισε να υπάρχει από στόμα σε στόμα, στη μορφή του "μύθου" δηλαδή, γιατί πολύ απλά ο λόγος, η διήγηση, εν τέλει ο μύθος, δεν καίγεται -όπως η βιβλιοθήκη της Αλέξάνδρειας-, δεν θρυμματίζεται -όπως οι ναοί και τα αγάλματα-, δεν βασανίζεται ούτε θανατώνεται -όπως χιλιάδες ιθαγενείς- από βάρβαρα και "ιερά" χέρια.

Υ.Γ. Με την ευκαιρία του εορτασμού, πριν λίγες ημέρες, της μεγάλης εορτής του Θερινού Ηλιοστασίου, εύχομαι σε όλους τους ελληνοέλληνες χρόνια καλά με Υγεία και Τύχη.